بحران امنیتی در آسیای مرکزی: دلایل و پیامدها

  رضا سیمبر1 دانیال رضاپو2   پس از فروپاشی شوروی، آسیای مرکزی عرصه تهدیدها و چالش های امنیتی متعدد بوده است. مناقشه های قومی و سرزمینی، بی ثباتی سیاسی، نداشتن توسعه اقتصادی و اجتماعی، تهدیدهای فراملیتی، جرایم سازمان یافته و بالاخره رقابت قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای مهم ترین چالش های امنیتی در آسیای مرکزی بوده است. وجود این چالش ها و مسائل حاد امنیتی، مشکلات امنیتی متعددی برای آسیای مرکزی به ارمغان آورده و مانع از استقرار کامل صلح و ثبات در این منطقه شده است. در این نوشتار بر آن هستیم تا با بهره گیری از نظریات امنیتی جهان سوم، دلایل بحران امنیتی آسیای مرکزی و تاثیرات آن را بر بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای  بررسی کنیم. با توجه به مباحث مذکور، سوالات مقاله این­گونه مطرح می شود که: پس از فروپاشی شوروری، چه عواملی زمینه های شکل گیری بحران امنیتی در آسیای مرکزی را ایجاد کرده است؟ و بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای من جمله ایران، با توجه به اهمیت موضوع و تاثیر پذیری شدید از محیط امنیتی آسیای میانه، چه اقداماتی در راستای تامین منافع خود باید به عمل آورند؟ فرضیه موقت ما هم این گونه بیان می شود که با توجه به مطالعات امنیتی جهان سوم، علی رغم مجموعه ای از عوامل پیچیده داخلی و خارجی شامل: ساختارهای اجتماعی و مذهبی، اوضاع اقتصادی، بحران های گسترده حکومت های مستبد؛ حضور کشورهای فرا منطقه ای و منطقه ای برای کسب تامین منافع، با تحمیل سیاست های خود بر روندهای امنیتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آسیای مرکزی تاثیرگذار هستند. در سازماندهی مقاله ابتدا به نظریه امنیت ملی در جهان سوم پرداخته  می شود و سپس در قالب تقسیم بندی متناسب با مکتب امنیتی کشورهای آسیای مرکزی، مسئله استقلال تحولات این منطقه یا وابستگی به مجموعه امنیتی چین، روسیه، ایران؛ آمریکا، اتحادیه اروپا و اسرائیل  مورد بررسی قرار می گیرد. نویسنده مسئول([email protected])  استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه گیلان-[1] )[email protected]دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه گیلان( -[2]